Chlastawa

Kliknij i powiększ zdjęcie.

Chlastawa to niewielka wieś położona na zachodzie Wielkopolski,
w dawnym powiecie międzyrzeckim na terenie gminy Zbąszynek.
Wieś leży ok. 0,5 km na wschód od Zbąszynka, z którym łączy ją przejście prowadzące pod torami kolejowymi.
Samochodem można do niej dojechać od strony Zbąszynia (ok. 6 km) lub Zbąszynka (ok. 1,5 km).
We wsi tej, o średniowiecznej metryce, został wzniesiony w 1637 roku najstarszy w Wielkopolsce zbór protestancki

p.w. Św. Kazimierza.Od 1945 roku kościół filialny parafii rzymsko-katolickiej w Zbąszynku p.w. Macierzyństwa NMP.
Należy on do tzw. kościołów granicznych (Grenzkirchen), wznoszonych przez protestantów w miejscowościach przygranicznych, które nie miały poprzednio świątyń.
Umożliwialy one uczestnictwo w modlitwie prześladowanym protestantom ze Śląska.

Budowa kościoła, jak informuje data na belce nad ołtarzem, ukończona została w 1637 roku, ale wyposażenie wnętrza trwało znacznie dłużej. W 1655 roku nastąpiła przerwa spowodowana najazdem szwedzkim na Polskę i szkodami wyrządzonymi przez wojska Brandenburczyków. Kościół chlastawski został splądrowany, zrabowano chrzcielnicę i dwa dzwony.

Kliknij i powiększ zdjęcie.

Pastor musiał uciekać, a następny przybył w 1660 roku. W latach sześćdziesiątych nastąpił okres licznych darów i fundacji. W 1680 roku z inicjatywy kolatora Jana Ernesta Miesitschka, syna Radislawa, powstała polchromia wnętrza i loży kolatorskiej.

W 1690 roku wzniesiono obok kościoła dzwonnicę z bramą prowadzącą na cmentarz przykościelny. Dwa lata później dobudowano zakrystie i w ten sposób zakończono pierwszy etap budowy zboru. Budynek ma konstrukcje szachulcową wypełnioną gliną; z zewnątrz jest oszalowany. Otrzymał prosty układ przestrzenny - jednonawowy z trójbocznie zamkniętą ścianą wschodnią, bez wyodrębnionego prezbiterium.
Od wschodu dostawiono zakrystię, a od północy przedsionek z emporą kolatorską.

Kliknij i powiększ zdjęcie.

Wyniosły dach wsparto na konstrukcji złożonej z krokwi, jętek i tramów, czyli belek pożiomych, które z kolei opierają sie pośrodku na więzarze kratowym. Dolna belka tego więzara pełni funkcję sosrębu spoczywającego na trzech punktach: ścianie zachodniej budynku, środkowym słupie z mieczami oraz poprzecznej kratownicy przy trójbocznym wschodnim zamknięciu wnętrza.
Zbór nakrywa pozorne sklepienie utworzone przez odeskowanie przybite do więźby dachowej, czyli krokwi i jętek. Przy niezbyt wysokich ścianach zewnętrznych wnętrza (ok.5 m) celem tak pomyślanej konstrukcji było włączenie znacznej części poddasza do wnętrza nawy i pomieszczenie dwóch kondygnacji empory zachodniej, która dostępna była przez schody zewnętrzne.
Niewielka szerokość wnętrza (6,5 m) nie pozwalała bowiem na zastosowanie empor wzdłuż ścian bocznych.

Kliknij i powiększ zdjęcie.

Konstrukcyjne rozwiązanie w Chlastawie jest niezwykle oryginalne. Powstało być może z przekształcenia pierwotnego stropu belkowego. Salowe wnętrze ma charakter zboru, czyli domu wspólnej modlitwy, gdzie podstawą obrządku było głoszenie Słowa Bożego. W związku z tym wierni skupieni byli wokół kazalnicy i ołtarza.
Ołtarz ufundowany został w 1638 roku przez Radislawa Miesitschka.
Jego syn Zygmunt Fryderyk w 1651 roku ufundowal ambonę.

Kliknij i powiększ zdjęcie.

Znaczną głębokość nawy zajmowała empora zachodnia, pierwotnie dwupoziomowa. Przy trójbocznym wschodnim zamknięciu wnętrza była emporą muzyczną.
W pobliżu ołtarza, po przeciwnej stronie ambony, znalazła się loża kolatorska. Malowidło na stropie nad ołtarzem przedstawiające "Sąd Ostateczny" ufundował jeden z członków gminy, którego syn w roku 1638 utopił się w Jeziorze Zbąszyńskim.

Przyglądajac się wnętrzu chlastawskiego zboru, nie trudno zauważyć, że jest to przede wszystkim miejsce, które dzięki głoszonemu w nim Słowu Bożemu jest Domem Bożym.
Taki był sens powszechnie używanego dla świątyń protestanckich określenia "Gotteshaus".

W Chlastawie był to Dom Boży stworzony przez niewielką gminę dysponującą niewielkimi środkami finansowymi
i dlatego zmuszoną do bezpośśredniego uczestnictwa w tej realizacji.

Kliknij i powiększ zdjęcie.

Dlatego też dekoracja malarska ma charakter ludowy i być może z tego powodu jest w niej niewiele przedstawień figrlarnych, a istniejące ilustrują tradycyjne wzory ikonograficzne.
Jedynym malarzem który nie działał tu anonimowo, był twórca polichromii ambony.
Był nim nie znany bliżej Krzysztof Petzeliusz. Dekoracja malarska stworzyła charakterystyczne dla małych wiejskich zborów wrażenie przytulności i intymności, które pozostało w tym wnętrzu do dziś.

WYKAZ PROBOSZCZÓW
PARAFIA EWANGELICKA (do 1945 r.)

Johan Mauritius - ur. 1606 r.
Johann Gerasius
Michael Schonkrecht - zm. 1649 r.
Andreas Reinhard - mianowany proboszczem w 1649 r.; podczas wojen szwedzkich uciekł
Christoph Albinus (Weiss) - objął urząd proboszcza po wygnaniu z Babimostu w 1660 r. zm. 1686 r.
Georg Holstein - od 1686 do 1698 r
Adam Deutschmann - od 1698 do 1705 r.
M. Christoph Buchwald - od 1705 do 1747 r.
Johann Gottfried With - od 1747 do 1775 r.
Beniamin Dienegott Hunold - od 1810 do 1867 r.
Kari Schiebel - od 1868 do 1877 r.
Ernst Kuhr - od 1878 do 1881 r.
Jonann Ernst Schulze - od 1883 r.