Za dużym stawem znajduje się pałac z lat 1856 - 1859 nawiązujący do
form angielskiego i niemieckiego renesansu
( arch. Fryderyk August Stueler ). Na pałacu istnieje tablica z 1964
r. upamiątniająca związek gimnastyczny "Sokół",
a wewnatrz m. in. Izba Muzealna z zabytkami sztuki ludowej i folkloru
oraz dokumentami walki o zachowanie polskości. Obok pałacu rozciąga
się park krajobrazowy ( 1,60 ha ) ze starymi drzewami.
Dąbrówka leży na wale Zbąszynkowskim. Na zachód od wsi rozciąga on swą
kulminację 94 m n.p. m., dawniej zw. Górą Adelajdy. Jest ona od zachodu
gwałtownie podcięta, a od stoku rośnie piękny las mieszany.
Historia Dąbrówki Wielkopolskiej
Dąbrówka Wielkopolska jest wsią o metryce średniowiecznej,
wzmiankowaną w źródłach po raz pierwszy w 1406 r. W XV w. osada była
w posiadaniu rodziny Zbąskich. Najprawdopodobniej w 1422 r. właścicielem
wsi został Abraham ze Zbąszynia. W 1459 r. miejscowość była w rękach
Stanisława Zbąskiego. W 1489 r. nastąpił podział dóbr zbąszyńskich między
Abrahama, Marcina i Piotra Zbąskich; część tego ostatniego obejmowała
również Dąbrówkę wielkopolską. Z 1640 r. pochodzi wiadomość, iż Dąbrówka
należy do Abrahama Ciświckiego, kasztelana śremskiego. W 2. połowie
XIX w. znajdowała się w posiadaniu rodziny von Schwarzenau. To właśnie
dla barona von Schwarzenau wzniesiono w latach 1856-59 pałac wg projektu
znanego architekta Stulera. W 1884 r. właścicielką majątku rycerskiego
(liczącego ok.1490 ha ziemi) była Cecilie verw. Grafin von Schwartzenau
Dehnel. Na terenie majątku czynna była cegielnia, mleczarnia i tuczarnia
(specjalizowano się w hodowli bydła holenderskiego). W okresie
tym miejscowość dzieliła się na wieś i dominium. Część wiejska liczyła
109 domów, które zamieszkiwało 716 osób (z czego 650 katolików i 66
ewangelików), majątek zaś 25 domów i 255 mieszkańców (112 katolików,
113 ewangelików). W 1910 r. dominium Gross Dammer należało do
Bernharda von Britzke; liczyło ono - łącznie z folwarkiem Samsonki -
1445 ha. W majątku działała gorzelnia parowa, a roczny dochód wynosił
wówczas 5759 RM. W latach 1815- 1945 Dąbrówka Wielkopolska należała
do powiatu międzyrzeckiego (Kreis Meseritz). Stacja pocztowa była na
miejscu, stacja kolejowa w odległym o 8 km Zbąszyniu. Większość
mieszkańców Dąbrówki była wyznania katolickiego. Od 1510 r. istniała
parafia katolicka (parafia ewangelicka znajdowała się w pobliskiej Chlastawie).
W ciągu wieków ludność Dąbrówki Wlkp. zasłynęła ze swej wierności kościołowi
katolickiemu i polskości. W okresie międzywojennym działały tu: Związek
Polaków w Niemczech oraz stowarzyszenia: robotników, Katolickiej Młodzieży
Męskiej i Żeńskiej, Chrześcijańskich Matek, Czerwonego Krzyża i Bractwo
NSPJ. W latach 1929 - 39 we wsi działała polska szkoła (istnienie szkoły
po raz pierwszy wzmiankowane było w 1640 r.).
Według spisu z 7 maja 1939 r. w Dąbrówce mieszkało 1403 osoby.
Historia kościoła w Dąbrówce Wielkopolskiej
Pierwsza wzmianka o parafii pod zarządem husyckiego
duchownego Jakuba Kozioł a pochodzi z 1439 r. Badając historię
Archidiecezji Poznańskiej ksiądz Nowacki zgromadził następujące informacje
na ten temat: "Już w 1439 r. była w Dąbrówce kaplica (oraculum), czyli
kościół sukursalny, którym zarządzał jako pleban kapłan
husycki, zdaje się Jakub Kozieł. Należał on do parafii Chociszew.
Plebanowi chociszewskiemu Mikołajowi przyznał wieczyście w 1453 r. prawo
do dziesięciny pleban kosieczyfiski Adama, a na odwrót Mikołaj zrezygnował
z tego prawa na rzecz Adama w 1459 r. gdy Stanisław Zbąski przyznał
mu prawo do dziesięciny z Łomnicy". Jaka była konstrukcja i forma architektoniczna
tego pierwszego kościoła przekazy milczą.W 1459 r. Stanisław Zbąski,
właściciel Dąbrówki ufundował nowy kościół. Nowacki tak o tym pisze:
" Stanisław Zbąski wystawił 14 X 1459 r. w Zbąszyniu przywilej donatacyjny
dla kościoła Matki Boskiej i św. Jakuba. Ze słów dokumentu - capellam
den u o fundavimus et ereximus - nie wynika jasno, czy chodzi
tu o zupełnie nową fundację, czy o redotację odbudowanej świątyni. Jej
zarządcy, ks. Janowi z Przetoczna i jego następcom fundator przyznał
jako uposażenie jeden łan wolny roli, daninę po 4 grosze polskie z każdego
łanu sołeckiego i kmiecego i po ćwiertni żyta i owsa miary zbąszyńskiej
tytułem masznego, nadto stołowe dla zagrodników, jedną zagrodę i prawo
rybołówstwa, a dla kościoła grzywnę daniny z karczmy i 30 drzew na naprawę
barci. Dokument ten oblatował w 1579 r. do Liber Beneficiorum kapituły
poznańskiej proboszcz zbąszyński i zarazem pleban w Przyprostni - Franciszek.
Według wizytacji z r. 1607 i 1640 nie posiadano innego przywileju erekcyjnego
jak tylko powyższy, dotacyjny z roku 1459.
Nie ma też ani w aktach biskupich (od 1439 r.), ani konsystorskich żadnego
śladu kanonicznej erekcji kościoła parafialnego z plebanią czy sukursalnego
z altarią-kapelanią. Mimo wspomnia nego plebana (z 1439 r.) należy stwierdzić,
że w latach 1453 i 1459 kościół w Dąbrówce jest tylko oraculum w parafii
Chociszew czy Kosieczyn. Nie wydaje się więc aby erygowano go jako parafialny
dawno przed rokiem 1439 brak w aktach wszelkich zmianek o tamtejszych
plebanach. Jako parafialny wymieniony jest w Liber Beneficiorum z roku
1510, w wykazach podatkowych z 1540 i 1580 r. i w wizytacjach od 1603
r. począwszy. Parafia w Dąbrówce była jednowioskowa. Z wcześniejszych
plebanów znani nam są: od 1505 r. Marcin z Brodów, od 1516 r. Walentyn,
od 1537 r. Stanisław z Buku". Omówiony powyżej kościół wykonany był
z drewna; obiekt ten spłonął przed 1640 r. W XVII w. we wsi istniała
jeszcze kaplica, prawdopodobnie należąca do ewangelików. Wizytacja
Braneckiego z 1640 r. Wspomina o tejże kaplicy: "Jest jeszcze w tej
wsi kościółek, czyli kaplica pod tytułem św. Anny dobrze opatrzona,
ma cmentarz na którym chowają ciała swoich zmarłych heretycy, których
jest pełno w Dąbrówce". Obiekt ten - nieznany z konstrukcji i formy
architektonicznej - stał jeszcze w roku 1738, w czasie wizytacji Pawłowskiego.
Wspomniana wizytacja Braneckiego z 1640 r. odnotowuje istnienie nowej
świątyni w Dąbrówce: "We wsi ... znajduje się kościół parochialny pod
tytułem św. Jakuba większego Apostoła z kamienia murowany, nie poświęcony".
Należy więc przypuszczać, że istniejący obecnie we wsi kościół powstał
w końcu lat 30-tych XVII stulecia. Nowa świątynia została poświęcona
13 maja 1660 roku przez Macieja Kurskiego, sufragana poznańskiego. Przytaczając
za Łukaszewiczem opis wizytacji kościoła z XVIII wieku czytamy: "Erekcya
jego znajduje się w księgach konsystorskich pod dniem 4 maja i 2 grudnia
1666 r. oblatowaną. /.../ Nie zawiera w sobie żadnych zgoła pomników.
Księgi jego zaczynają się dopiero od roku 1712. Dawniejsze zaginęły".
W XVIII w. świątynia została rozbudowana; do nawy od strony północnej
dostawiona została kaplica, wyposażona w bogaty ołtarz architektoniczny.
Należy sądzić, że XVII-wieczny kościół przejął część wyposażenia wcześniejszej
świątyni. Kohte w swym inwentarzu wymienia w Dąbrówce dwa dzwony: z
1618 r. o średnicy
87 cm (w inskrypcji podane nazwisko ludwisarza, Otto Albersa z Gorzowa
Wlkp.) oraz z 1619 r. o średnicy 66 cm średnicy. W XIX w. przy kościele
postawiono drewnianą dzwonnicę, przykrytą gontem. Po II wojnie światowej
parafialny kościół p. w. św. Jakuba Apostoła wszedł w skład diecezji
zielonogórsko-gorzowskiej, dekanat w Babimoście. Zachowane są księgi
metrykalne, prowadzone od 1761 r. W latach 1977 - 80 świątynia została
przebudowana wg projektu inż. Z. Dłużewskiego; po południowej i zachodniej
stronie korpusu kościoła powstały nowe aneksy. 3 sierpnia 1980 r. Kościół
został ponownie poświęcony. W ostatnich latach (1998 r.) wnętrze świątyni
zostało odmalowane.
|