Zebranie kilku wieków personalnej historii kościoła rzymskokatolickiego w grodzie nad Obrą i Błędnem.

Najstarsza wzmianka o parafii zbąszyńskiej pochodzi z XIII wieku. Wprawdzie nie ma potwierdzenia na piśmie, iż wówczas stał budynek kościelny, ale logika wskazuje, że jeśli w 1238 r. mówiło się o plebanie, to niemal na pewno musiała istnieć świątynia, gdzie sprawował obrządek. Prawdopodobnie bylo to na zamku.
W późnym średniowieczu oprócz kościoła parafialnego w mieście były jeszcze dwa - św. Mikołaja, którego budowę rozpoczęto w 1444 r. (w tym miejscu inna światynia istnieje do dziś) i św. Krzyża, przy drodze na Strzyżewo (odnotowany w 1498 r., już go nie ma). Można też domniemywać, iż długie wieki funkcjonowała kaplica zamkowa, najstarsze miejsce kultu.

Parafia zbąszyńska, jako jednostka administracji kościelnej zostaje po raz pierwszy wymieniona w 1298 r.
W średniowieczu należaly do niej następujace miejscowości:

• Rajewo (dziś ul. 17 Stycznia w Zbąszyniu),
• Nądnia,
• Lutolek,
• Strzyżewo,
• Boruja,
• Łomnica,
• Karna,
• Belęcin,
• Nowawieś (dziś z dodatkem Zbąska),
• Kuźnica (też z dodatkiem Zbąska)
• Przedmieście św. Wojciech.

W XIX w. liczyła 6806 dusz i miała filię w Zakrzewie i Łomnicy oraz w Chobienicach (wcześniej tzw. altarje).
W latach 70. XX w. wyodrebniła się parafia w Łomnicy. W 1990 r. parafa zbąszynska liczyła 10,7 tys. osób.

Prawdopodobnie od XIII lub XIV wieku istniała również parafia w Przyprostyni, do której należały:

• Perzyny,
• Chrośnica,
• Zakrzewo
• Zakrzewko,
• Godziszewo,
• Wojciechowo,
• Chobienice.

W 1515 r. nastapiło połączenie parafii zbąszyńskiej i przyprostynskej (a raczej włączenie tej drugiej), zaś kościół w mieście został podniesiony do godności kolegiaty. Po 1640 r. wymienia się duży dekanat zbąszyński ł (aż 33.890 dusz w 1873 r.), z którego w 1979 r. wyodrębniono dekanat wolsztyński.
Pierwszym historycznie odnotowanym proboszczem był "pleban Maciej"; poświadczyl on w 1238 r. nadania kantora kościoła gnieźnieńskiego Sędziwoja Jeleńczyka dla klasztoru w Obrze.

Spis proboszczów

*Odtworzony na podstawie różnych źródeł, niepełny spis proboszczów zbąszyńskich wyznania rzymskokatolickiego.
Rok w nawiasie oznacza zwykle datę wzmianki o danej postaci w dokumentach, a nie okres sprawowania rządów.
Oczywiście informacje powyższe mogą być niepełne. W związku z czym wszelkie uwagi i uzupelnienia są wielce pożądane.
opr. E.K.